RAJ SISODIA
Raj Sisodia là giáo sư tại Đại học Bentley, một nhà tư tưởng lãnh đạo toàn cầu của phong trào Chủ nghĩa tư bản có ý thức. Ông cũng là đồng sáng lập và đồng chủ tịch của Chủ nghĩa tư bản có ý thức. Ông là đồng tác giả của cuốn sách bán chạy nhất Chủ nghĩa tư bản có ý thức: Giải phóng tinh thần anh hùng của doanh nghiệp.
THỂ CHẾ KINH DOANH, như được thực hành trong một hệ thống chủ nghĩa tư bản thị trường tự do, đã là động lực chính trong việc nâng cao sự thịnh vượng của con người và phát triển mạnh mẽ lên một tầm cao chưa từng có trong hơn hai trăm năm. Tuy nhiên, những thành tựu to lớn về sự thịnh vượng vật chất này đã phải trả giá. Mọi người đang trải qua mức độ căng thẳng, trầm cảm và các bệnh mãn tính cực kỳ cao.
Tình trạng này được chấp nhận như thế nào? Chúng ta thông minh hơn, có học thức hơn, hiểu biết tốt hơn, kết nối nhiều hơn, quan tâm hơn, ít bạo lực hơn và có ý thức hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, công việc của chúng tôi vẫn tiếp tục là một nguồn đau khổ sâu sắc đối với hầu hết chúng ta. Nói chung, chúng ta có thể đổ lỗi cho sự lãnh đạo kém.
Các nhà lãnh đạo là sản phẩm của các hệ thống làm phát sinh chúng. Hệ thống hiện tại đã nâng mọi người lên vị trí lãnh đạo, những người thiếu những phẩm chất cần thiết để lãnh đạo trong thế giới ngày nay. Những người này làm bất cứ điều gì cần thiết để cung cấp các con số mà không liên quan đến chi phí con người hoặc hậu quả lâu dài đối với sức khỏe của tổ chức.
Ý thức mà một doanh nghiệp hoạt động là một chức năng trực tiếp từ ý thức của người lãnh đạo. Một nhà lãnh đạo có ý thức bắt nguồn từ nỗi sợ hãi, sự khan hiếm và sự sống còn sẽ tạo ra một tổ chức tập trung vào những phẩm chất đó.
Nhưng có một cách kinh doanh mới hoàn toàn khác biệt. Trên thực tế, nó không phải là mới chút nào — các công ty đã hoạt động theo cách này trong hơn một thế kỷ. Các tổ chức tư bản có ý thức này có bốn đặc điểm xác định:
1. Họ hoạt động với một mục đích khác ngoài việc tối đa hóa lợi nhuận là lý do tồn tại của họ.
2. Họ tìm cách tạo ra giá trị cho tất cả các bên liên quan của họ, không chỉ các cổ đông.
3. Các nhà lãnh đạo của họ được thúc đẩy bởi sự phụng sự cho sứ mệnh của công ty và con người, chứ không phải bởi quyền lực hay sự giàu có của cá nhân.
4. Họ cố gắng xây dựng văn hóa tổ chức lan toả niềm tin, sự cởi mở và quan tâm thay vì sợ hãi và căng thẳng.
Về lâu dài, nghiên cứu của chúng tôi cho thấy các công ty như vậy tạo ra nhiều tài sản tài chính hơn nhiều so với các công ty tập trung vào lợi nhuận truyền thống – vượt trội hơn chỉ số S&P 500 từ 14 đến 1 và các công ty có trong Từ Tốt Đến Vĩ Đại của Jim Collins từ 6 đến 1 trong khoảng thời gian 15 năm. Các doanh nghiệp có ý thức biết rằng có thể kinh doanh với một loạt các ảnh hưởng tích cực. Và nếu có thể, tại sao chúng ta lại chọn không?
Bạn không thể có một doanh nghiệp có ý thức mà không có một nhà lãnh đạo có ý thức, và bạn không thể là một nhà lãnh đạo có ý thức mà không phải là một con người có ý thức. Phẩm chất của các nhà lãnh đạo phụng sự trùng lặp đáng kể với phẩm chất của các nhà lãnh đạo có ý thức. Với mục đích của bài viết này, vui lòng xem xét hai thuật ngữ có thể hoán đổi cho nhau khi chúng ta khám phá các phẩm chất của các nhà lãnh đạo phụng sự / các nhà lãnh đạo có ý thức và phương cách thực hành những phẩm chất này.
Các nhà lãnh đạo có ý thức không ích kỷ, có lòng vị tha và luôn nghĩ về người khác
Chỉ có ba điều xảy ra một cách tự nhiên trong các tổ chức: xích mích, rối loạn và hoạt động kém hiệu quả. Mọi thứ khác đều cần sự lãnh đạo. —Peter Drucker.
Các yếu tố thiết yếu của việc trở thành một nhà lãnh đạo có ý thức có thể được nắm bắt trong một từ duy nhất này, cũng đóng vai trò là từ viết tắt: SELFLESS —được định nghĩa là đặt lợi ích của người khác lên trên lợi ích của chính bạn. Các nhà lãnh đạo thực sự vượt qua bản thân. Một nhà lãnh đạo hoạt động với trọng tâm chính là lợi ích bản thân một cách tự nhiên xem người khác như một phương tiện để đạt được mục tiêu đó. Bạn không thể là một nhà lãnh đạo thực sự nếu bạn hoạt động ở mức độ ý thức đó.
Vị tha không có nghĩa là xóa bỏ bản ngã; điều đó gần như là không thể. Đó là về việc khai thác bản ngã theo những cách lành mạnh. Như Đức Đạt Lai Lạt Ma đã nói, “Chúng ta không thể và không cần phải xóa bỏ cái tôi của mình; thay vào đó, chúng ta phải đảm bảo rằng đó là một cái tôi phụng sự chứ không phải là một cái tôi xứng đáng thụ hưởng.
Là một từ viết tắt, SELFLESS thể hiện những phẩm chất của các nhà lãnh đạo có ý thức: Sức mạnh, Sự nhiệt tình, Tình yêu, Sự linh hoạt, Định hướng dài hạn, Trí tuệ cảm xúc, Trí tuệ hệ thống và Trí tuệ tinh thần (Strength, Enthusiasm, Love, Flexibility, Long-Term Orientation, Emotional Intelligence, Systems Intelligence, and Spiritual Intelligence). Nhà lãnh đạo phụng sự là một con người tổng thể, không phải là một sinh vật rời rạc. SELFLESS phản ánh một sự pha trộn hài hòa giữa phẩm chất nam tính trưởng thành và nữ tính trưởng thành. Quá nhiều nhà lãnh đạo ngày nay chỉ thể hiện những phẩm chất quá nam tính (hypermasculine) chưa trưởng thành như thống trị, gây hấn, siêu cạnh tranh, chiến thắng bằng mọi giá, v.v. Họ nhìn mọi thách thức lãnh đạo qua lăng kính chiến tranh — một tư duy mà ở đó tốt nhất đối với họ chỉ là thắng thua, và thường thì thua-thua. Chúng ta hãy xem xét kỹ hơn từng chữ cái của từ viết tắt SELFLESS.
Sức mạnh
Chúng tôi bắt đầu với sức mạnh bởi vì các nhà lãnh đạo có ý thức là những người mạnh mẽ, kiên quyết và kiên cường. Họ phải có tư chất đạo đức, sự tự tin và lòng can đảm của niềm tin sâu sắc. Họ không thể bị lay chuyển trong việc đứng lên chống lại những người nghi ngờ hoặc cản trở hay những người tư lợi. Họ tự tin mà không kiêu ngạo. Điều quan trọng là sức mạnh của họ được triển khai để phụng sự các mục đích cao cả: sự phát triển của tất cả các số phận mà họ lãnh đạo và chạm đến. Sức mạnh này có nguồn gốc từ bên trong cũng như từ bên ngoài.
Các nhà lãnh đạo có ý thức dựa trên sức mạnh đội nhóm mà không làm cạn kiệt sức mạnh của đội nhóm của mình. Họ khai thác sức mạnh đạo đức phổ quát – thứ luôn có sẵn cho bất kỳ ai tham gia vào hành động “đúng đắn” thực sự. Tiến sĩ Martin Luther King Jr. đã có câu nói nổi tiếng, “Vòng cung của đạo đức phổ quát thì dài, nhưng nó uốn cong về phía công lý.” Các nhà lãnh đạo cố gắng bẻ cong vòng cung đó theo các hướng khác sẽ thấy những nỗ lực của họ cuối cùng bị cản trở, trong khi những người tham gia vào các hành động đúng đắn và theo đuổi các mục tiêu cao cả có thể tiếp cận quyền lực của chính nghĩa không giới hạn. Đó là quyền lực với, không phải quyền lực trên, những người mà họ tìm cách lãnh đạo. Để các nhà lãnh đạo trở nên mạnh mẽ, không cần thiết phải để những người đi theo trở nên yếu đuối, bất lực. Nói chung, họ có quyền truy cập vào tất cả sức mạnh họ cần bằng cách được kết nối với nguồn sức mạnh vô hạn.
Nhiệt huyết
Các vị lãnh đạo có ý thức được kết nối với một nguồn quyền năng vô hạn nhờ vào sự cam kết của họ đối với một sứ mệnh cao quý hơn và một con đường chân chính. Sức mạnh này mang lại cho họ năng lượng và sự nhiệt huyết lớn lao. Điều này không có nghĩa là họ phải là những người hướng ngoại thích giao du. Người hướng nội trở thành những nhà lãnh đạo đặc biệt, như nhiều nghiên cứu đã tìm thấy. Nhưng khi bạn đồng điệu với sứ mệnh của mình, bạn không thể không nhiệt tình. Điều đó thật khó để giả mạo nếu bạn không có nó.
Yêu thương
Một phẩm chất lãnh đạo cơ bản là khả năng hoạt động từ tình yêu và sự quan tâm. Trong suốt lịch sử loài người, những nhà lãnh đạo vĩ đại đã biến đổi xã hội tốt đẹp hơn — Hoàng đế Ashoka, Lincoln, Gandhi, Mandela và King — tất cả đều sở hữu sức mạnh to lớn cùng với năng lực quan tâm, chăm sóc mạnh mẽ. Họ đã có thể mở rộng vòng tròn quan tâm của mình để bao gồm ngày càng nhiều con người—thường bao gồm cả cái gọi là kẻ thù của chính họ. Họ thực sự, quan tâm sâu sắc đến con người và có ý thức rõ ràng về đúng sai. Những nhà lãnh đạo thực sự vĩ đại là những người đưa thế giới đến một nơi tốt đẹp hơn. Họ thể hiện tình yêu được bắt nguồn từ nền tảng của sự quan tâm. Khi một nhà lãnh đạo đến từ nơi chốn của sự quan tâm chân thực và sở hữu sức mạnh to lớn, họ trở thành một chiến binh hòa bình, có thể chiến đấu trong nghịch cảnh đầy khó khăn vì công bằng và chính nghĩa.
Trái ngược với tình yêu là sự sợ hãi. Một tổ chức tràn ngập nỗi sợ hãi vốn dĩ không có khả năng sáng tạo và đổi mới thực sự. Con người trong đó bị buộc phải chịu đựng cuộc sống hàng ngày của căng thẳng dữ dội, bất hạnh, sức khỏe yếu kém, và gia đình rối loạn chức năng. Các nhà lãnh đạo có ý thức tìm cách xua đuổi nỗi sợ hãi ra khỏi tổ chức của họ. Như Simon Sinek, tác giả của cuốn sách “Bắt Đầu Với Tại Sao Và Lãnh Đạo Ăn Cuối Cùng”, cho biết, họ tạo ra một “vòng tròn an toàn” ở đó mọi người trong gia đình tổ chức có thể phát triển và phát triển.
Linh hoạt
Linh hoạt là khả năng chuyển đổi chế độ một cách liền mạch và uốn cong mà không bị vỡ gãy khi tình huống hoặc bối cảnh đòi hỏi. Các nhà lãnh đạo có ý thức giống như những người chơi gôn với một bộ gậy đầy đủ; Họ biết cách lựa chọn và thực hiện cách tiếp cận phù hợp cho từng tình huống. Những nhà lãnh đạo này có thể uốn cong nhưng không bị gãy vỡ, thích nghi với hoàn cảnh một cách có nguyên tắc mà không phải hy sinh giá trị cốt lõi.
Một cụm từ có thể diễn đạt được ý tưởng về sự linh hoạt nói rằng các nhà lãnh đạo có ý thức là “những kẻ ngốc khôn ngoan của tình yêu đầy khó khăn”. Họ đồng thời thể hiện sự khôn ngoan và vui tươi, sức mạnh và sự dịu dàng. Họ nuôi dưỡng một hệ thống thuỷ âm nhạy cảm cho phép đánh giá cách tiếp cận cần thiết trong mỗi thời điểm lãnh đạo.
Định hướng dài hạn
Các nhà lãnh đạo có ý thức hoạt động trên một chân trời thời gian vượt ra ngoài không chỉ nhiệm kỳ của họ với tư cách là nhà lãnh đạo mà còn cả cuộc đời của chính họ. Những tổng thống lập quốc của Hoa Kỳ đã lãnh đạo với một con mắt hướng tới sự vĩnh cửu, tìm cách đưa ra những ý tưởng và nguyên tắc sẽ tồn tại trong nhiều thế kỷ nếu không muốn nói là hàng thiên niên kỷ. Các tổ chức có tiềm năng để trở nên bất tử. Việc các tổ chức có tồn tại lâu dài hay không phụ thuộc vào hành động của các nhà lãnh đạo của chính tổ chức đó.
Thành công của một nhà lãnh đạo được đo lường tốt nhất bằng những gì xảy ra sau khi họ ra đi. Tổ chức có tiếp tục hoạt động với các nguyên tắc cao và sự rõ ràng về đạo đức không? Jim Collins và Jerry Porras, trong cuốn sách Xây Dựng Để Trường Tồn đã viết về các nhà lãnh đạo là “người chế tạo đồng hồ” so với những người “đọc thời gian trên đồng hồ”. Những người chế tạo đồng hồ tạo ra các tổ chức sẽ tồn tại khi họ rời đi, bởi vì không ai phụ thuộc vào họ để nói thời gian. Các nhà lãnh đạo có ý thức đảm bảo rằng các yếu tố thiết yếu của những gì làm cho doanh nghiệp trở thành một phần của DNA của tổ chức. Họ thường thực hiện điều này bằng cách tạo ra các tài liệu giống như Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ — chúng ta là ai và chúng ta đại diện cho điều gì; và Hiến pháp — chúng ta làm những việc đó như thế nào.
Trí tuệ cảm xúc
Đối với các nhà lãnh đạo, một mức độ cao của trí thông minh phân tích (IQ) là một điều đương nhiên cần phải có. Trước đây, hầu hết các công ty chỉ coi trọng điều đó. Ngày nay, các dạng trí thông minh khác thậm chí còn quan trọng hơn — đặc biệt là trí tuệ cảm xúc, trí tuệ tâm linh và trí thông minh hệ thống. Tin tuyệt vời là trong khi trí thông minh phân tích của chúng ta được cố định khi sinh ra và chỉ có thể suy giảm, các loại trí thông minh khác có thể được trau dồi và nâng cao.
Trí tuệ cảm xúc (EQ) kết hợp nhận thức về bản thân (hiểu bản thân) và sự đồng cảm (khả năng cảm nhận và hiểu những gì người khác đang cảm thấy). EQ cao đang ngày càng được công nhận là quan trọng trong các tổ chức vì sự phức tạp ngày càng tăng của xã hội và sự đa dạng của các bên liên quan mà đòi hỏi phải được giao tiếp hiệu quả. Thật không may, nghiên cứu cho thấy vị trí trong tổ chức càng cao thì mức EQ càng thấp, với CEO thường có cấp độ thấp nhất.
Việc phát triển sự tự nhận thức của chúng ta là một tiến trình liên tục kéo dài suốt đời —cả một vũ trụ đang ở bên trong chúng ta, đang chờ được khám phá. Chúng ta sẽ học hỏi về bản thân, bằng cách nhận thức được cảm xúc của mình, và hiểu lý do tại sao mình đang trải nghiệm chúng. Mỗi cảm xúc là một cửa sổ vào con người chúng ta và những gì chúng ta quan tâm, thường ở cấp độ tiềm thức. Như Carl Jung đã nói, “Cho đến khi bạn làm cho vô thức có ý thức, nó sẽ định hướng cuộc sống của bạn và bạn sẽ gọi nó là định mệnh.”
Trí tuệ hệ thống
Trí thông minh hệ thống (Systems intelligence – SYQ) là một trí thông minh mà nhiều xã hội chưa nhận ra, hiểu hoặc trau dồi. Tuy nhiên, trong thế kỷ hai mươi mốt, khi các tổ chức trở nên phức tạp hơn và thế giới ngày càng phụ thuộc lẫn nhau, thật khó để phóng đại loại trí thông minh này có giá trị như thế nào.
Tư duy hệ thống tập trung vào cách mà các bộ phận cấu thành của hệ thống tương tác với nhau và cách các hệ thống hoạt động theo thời gian và trong bối cảnh của các hệ thống lớn hơn. Tư duy hệ thống tương phản mạnh mẽ với tư duy kiểu triệu chứng và bộc phát, điều này khiến chúng ta liên tục phản ứng với các triệu chứng ở cấp độ bề mặt hơn là hiểu các quá trình cơ bản đang làm phát sinh các triệu chứng đó.
Các nhà lãnh đạo có ý thức làm việc để trở thành nhà tư tưởng hệ thống theo một cách tự nhiên. Họ hiểu gốc rễ của vấn đề và cách các vấn đề liên quan đến thiết kế tổ chức và văn hóa doanh nghiệp, và họ đưa ra các giải pháp cơ bản thay vì áp dụng các biện pháp khắc phục nhanh chóng mang tính xử lý triệu chứng. Như Winston Churchill đã nói, “Chúng tôi định hình các tòa nhà của mình, và sau đó các tòa nhà của chúng tôi định hình chúng tôi.” Điều tương tự này cũng có thể được nói về các hệ thống.
Trí tuệ tâm linh
Theo Danah Zohar và Ian Marshall, “Trí tuệ tâm linh (Spiritual Intelligence – SQ) là trí thông minh mà chúng ta tiếp cận những ý nghĩa, giá trị, mục đích sâu sắc nhất và những động lực cao hơn. Đó là trí tuệ đạo đức của chúng ta, cho chúng ta một khả năng bẩm sinh để phân biệt đúng sai. Đó là trí thông minh mà chúng ta sử dụng lòng tốt, lẽ phải, chân lý, vẻ đẹp và lòng trắc ẩn trong cuộc sống của mình.” SQ giúp chúng ta khám phá mục đích cao cả hơn trong công việc và cuộc sống. Các nhà lãnh đạo có SQ cao có khả năng đặc biệt để sắp xếp tổ chức của họ với mục đích cao hơn. Họ cũng có sự sáng suốt một cách khác thường để cảm nhận khi mọi thứ bắt đầu đi chệch hướng.
Lãnh đạo phụng sự quan trọng hơn bao giờ hết. Hạt giống nhân văn chưa bao giờ mạnh mẽ, hoặc đầy hứa hẹn hơn thế. Nhưng ngay cả hạt giống tốt nhất, để phát triển, cũng cần đúng loại đất: điều kiện cho phép chúng ta nhận ra tiềm năng phi thường, gần như thiêng liêng của mình. Trong bối cảnh tổ chức, điều đó có nghĩa là có kiểu lãnh đạo phù hợp tạo ra một nền văn hóa trong đó mọi người có thể phát triển. Nhưng nếu gặp phải sự lãnh đạo độc hại chỉ tìm cách sử dụng và khai thác cuộc sống quý giá của con người, thì chính hạt giống đó có thể khô héo, hoặc tệ hơn, đột biến thành một lực lượng độc ác và gieo rắc thêm niềm đau và nổi khổ trên thế giới. Lời kêu gọi tập thể tuyệt vời của chúng ta trên thế giới ngày nay là để gia tăng niềm vui. Điều đó đòi hỏi những nhà lãnh đạo với tấm lòng cao cả và lòng can đảm tuyệt vời, những người chỉ tìm cách phụng sự, tưởng tượng ra một tương lai tốt đẹp hơn và nghĩ ra những cách mà chúng ta có thể cùng nhau hiện thực hoá.
Ma Tiến Tới (Mr. Happy) dịch từ Servant Leadership in Action